TRIZ Nedir?

Triz içinde çok sayıda teknikleri barındıran sistematik fikir üretme topluluğudur. Triz 1926’da Sovyetler Birliği Taşkent’de doğan Genrich Altshuller tarafından ortaya konulmuştur. Teoriya Resheniya Izobretatelskikh Zadatch (Теория Решения Изобретательских Задач) kelimelerinin baş harflerinden ortaya çıkmıştır. Altshuller 1946’da patent subayı olarak atandıktan sonra çok sayıda patent incelemiş ve bu patentlerin arkasındaki temel fikirleri yakalayarak TRIZ’in ortaya çıkmasını sağlamıştır.

TRIZ’in birçok aracı diğer çoğu teknik gibi psikoloji temeline dayanmayıp bundan önceki mucitlerin yaptıklarından pattern (kalıp, örnek) çıkarmaya dayanmaktadır. Ancak yine de “Minik Cüceler Topluluğu”, “9 Pencere Yaklaşımı”, “Boyut, Zaman, Maliyet Operatörleri” gibi teknikler daha çok psikolojik ataleti kırmaya yöneliktir.

TRIZ size problemin çözümünün yaklaşık olarak neye benzediğini söyler. Örneğin 1 km karelik bir alanda hazine olsun. Önceden nerede olduğunu bilmediğimiz için her yeri tek tek kazmamız gerekir. Bizden önce başkaları da kazmış ise şanslı sayılırız en azından oraları kazmamıza gerek kalmaz. TRIZ ise sizi boş yere tüm alanı kazmanıza gerek bırakmadan örneğin 10 metre karelik bir alanda kazı yaparak hazineyi bulmanızı sağlar. Doğrudan hazineyi buldurmaz, eninde sonunda deneme/yanılma veya beyin fırtınası gibi tekniklere ihtiyacınız olacaktır. Yani bir progam yapalım düğmeye bastığımızda bize doğrudan buluş yapsın diye bir beklenti içinde olmamamız gerekir. Program sizi çözüme oldukça yaklaştıracaktır.

Aşağıdaki şekilde TRIZ’in bir çok tekniğini görebilirsiniz. Dikkat edilirse tekniklerin bir kısmı problem çözmeye yönelik iken diğer grup ise gelecekte ne olacağına dair fikir yürütmemize yarar. Bu resmin içinde TRIZ’in psikolojik ataleti kırmaya yönelik “Minik Cüceler Topluluğu”, “9 Pencere Yaklaşımı”, “Boyut, Zaman, Maliyet Operatörleri” gibi tekniklerin yer almadığına dikkat ediniz.

• TRIZ ile problem çözümü 5 önemli temel üzerine kurulmuştur.

• Buluş Prensipleri (Inventive Principles)
• Çelişkiler (Contradicitions)
• İdealillik (Ideality)
• Standart Çözümler (Standart Solutions)
• Gelişim Trendleri (Trends of Evolution)

Beş Temel Yaklaşım İçin Kullanılan TRIZ Araçları ve Teknikleri

• 40 Buluş Prensibi (40 Inventive Principles)
• 39×39 Çelişki Matrisi (39 x 39 Contradiction Matrix)
• İdeallik (Ideality )
• 9 Pencere Yaklaşımı (9 Windows approach)
• 8 Gelişim Eğilimi (8 Trends of Evolution)
• Kaynaklar (Resources)
• Fonksiyonel Analiz (Functional Analysis )
• Cisim-Alan Prensibi (Su-Fields Principles)
• 76 Buluş Standartı (76 Inventive Standards)
• Minik Cüceler Topluluğu (Little Smart People)
• Bilimsel Etkiler (Scientific Effects)
• Boyut, Zaman, Maliyet Operatörleri (Size Time Cost Operators or DTC Operator)
• ARIZ (ARIZ)

Altshuller tüm bu teknikleri bir çırpıda geliştirmemiştir. Aşağıdaki tekniklerin geliştirilme tarihlerini görebilirsiniz.

40 Prensip 1946–1971
ARIZ-Algorithm of Inventive Problem Solving 1959–1985
Ayrılık Prensipleri 1973–1985
Madde-Alan (Su Field) Analizi 1973–1985
Standart Çözümler 1975–1985
Doğal Etkiler (Bilimsel Etkiler) 1970–1980
Teknik Sistemlerin Evrim Kalıpları 1975–1980

Saygılarımla,

Prof. Dr. Metin O. KAYA

İstanbul Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi

Türkiye Patent Hareketi Platformu Danışma Kurulu Üyesi